Jullie vroegen, is een bosbad in de winter net zo gezond als in de zomer? In de winter houden inheemse bomen hun winterslaap, inheems zijn bijvoorbeeldbeuken en eiken. Zonder de bladeren die licht eten maken ze geen zuurstof en ook geen phytoncides aan. In de winter staat dit proces zowat stil. Bij een bosbad zijn phytoncides nou eenmaal een essentieel onderdeel dus in beuken of eikenbos moet je in de winter niet bosbaden.
Zo doen beuken het
Afgelopen najaar waren veel beuken in november nog groen. Bomen slapen minder lang door de klimaatverandering. Is dat eigenlijk een probleem? Voor beuken is temperatuur het signaal om in winterslaap te gaan, doordat het nu tot diep in de herfst zonnig en warm blijft stellen bladeren hun afvallen uit. Slim, want zo bouw je in de wortels meer voedsel reserves op voor de energievretende start in de lente. Maar dat betekent niet dat bomen minder slaap nodig hebben. Na een nacht doorhalen worden wij immers ook niet wakkerder van een goed ontbijt. Slaap staat ook voor bomen los van voeding.
Zijn bomen in het voorjaar dan oververmoeid omdat ze te kort hebben geslapen? Het blijkt van niet. Juist in het voorjaar zorgt namelijk de combinatie van licht en temperatuur ervoor dat ze weer wakker worden en hun blad uit laten lopen. Beuken worden wakker als het zo’n 13 uur licht is op een dag. Bovendien checkt een beuk hoe koud het is geweest die winter. Bij een milde winter vertrouwt ze het niet en stelt het uitlopen uit. De winter kan immers nog een staart hebben. Dan wachten beuken soms tot mei voor ze hun tere bladeren uit laten komen. Maar als er wel een ijskoude periode is geweest, is ze minder terughoudend en loopt ze eerder uit. Soms al in maart. Onze winters zijn alles behalve koud, dus het lijkt er sterk op dat beuken daardoor voldoende lang winterslapen. Dat weten we echter nog niet precies. Wat we wel weten is dat een oud beukenbos tussen april/ mei en november een fantastische plek is om te bosbaden.
Geneva convention voor bomen
Behalve de winterslaap kennen bomen ook nachtrust net als alle leven op aarde. Bomen kunnen wel een ernstig slaaptekort hebben bij verstoorde nachtrust. Vooral in de stad leven bomen minder lang omdat hun dag en nachtritme door 24 uursverlichting is ontregeld. Als onze gemeenten tussen pak em beet 2 en 5 uur s’nachts de verlichting uit zouden laten zetten, dan zou dat voor stadsbomen vele extra levensjaren betekenen. Naar mijn mening moet er dan ook urgent een ‘convenentie van Genève’ tegen boommarteling komen. Ook de boomboxen die tegen moeten houden dat boomwortels asfalt en tegels omhoogdrukken zouden hier als martelwerktuig moeten worden benoemd, maar daarover een andere keer meer. Stadsbomen met veel stress zijn ook voor ons mensen niet zo gezond, hoe geinig het ook lijkt om eens in een oude bomenlaan te bosbaden, aanbevelen doe ik dit niet, daar zijn trouwens wel onderzoeken naar gedaan die dit staven.
Gelukkig zijn er naaldbomen…
Waarom blijven sommige bomen eigenlijk wel groen? Sparren hebben geen diepe winterslaap. Ze komen uit het hoge noorden met arme gronden en weinig licht. Ze weten dat ze elke kans op fotosynthese moeten pakken, desnoods in de vorst. Daarom zijn ze instaat om ook in de winter zuurstof te produceren via hun naalden. Sparren zijn ondanks hun lichte slaap wel langslapers, ook vanwege het licht dat in hun thuislanden zo kort duurt. Onze sparrenbossen zijn gevoeliger voor plagen zoals de letterzetter omdat ze in een land zijn geplant waar ze vanaf dag 1 van hun groei stess hebben door teveel licht en te hoge temperaturen. Voor bosbaden is dat echter goed nieuws. In een slapend beukenbos wordt geen zuurstof gemaakt. Integendeel, bomen stoten in hun slaap CO 2 uit, net als wij mensen als we uitademen. Zonder zuurstofproductie zijn er ook geen phytoncides, de natuurlijke afweerstoffen van bomen waar we bij bosbaden zoveel baat van hebben. Daarom zijn onze winterbosbaden ook niet in beukenbossen maar in parken en botanische tuinen waar veel groene planten en bomen staan die het hele jaar door licht eten en zuurstof en phytoncides produceren.