Herstel van concentratievermogen en creativiteit. Bosbaden wordt wel de zachte natuurinterventie genoemd en we hebben het over zachte aandacht. Deze begrippen zijn echter geworteld in harde wetenschap. De belangrijste onderzoekers waren de Kaplans.
Al rond 1850 begonnen welvarende industrielen te beseffen dat natuur een positief effect op hun arbeiders had, ze konden fris en actief verder werken. Daarom werden er uitgestrekte sportvelden rondom de Van Nelle fabriek aangelegd en is het openbare park bij de Euromast van de gebroeders Zocher er gekomen.
Attention Restoration Theory
In de jaren tachtig onderzocht het echtpaar Kaplan dit effect en noemde het de Attention Restoration Theory. Dit is nu nog wereldwijd de basis voor onderzoek naar effecten van natuur op het welbevinden waar ook wetenschappers als Agnes van den Berg hun onderzoek op staven.
De Kaplan’s verklaren het stressherstellende potentieel van de natuur
vanuit de relatie tussen natuurlijke omgeving en het herstel van aandachtsmoeheid.
Er zijn 2 soorten aandacht: gerichte en onvrijwillige aandacht. Gerichte aandacht vraagt veel energie, bijvoorbeeld als je voor school of werk leert. Dit heeft aandachtsmoeheid als gevolg. Mensen met aandachtsmoeheid worden minder competent en en hun effectiviteit neemt af. Ook de toevoer van dopamine naar de hersendelen die verantwoordelijk zijn voor de regulatie van emotioneel gedrag neemt af.
Om te herstellen van deze aandachtsmoeheid moet je in contact komen met stimuli of omgevingen die de aandacht trekken zonder dat dit moeite kost. Deze vorm van aandacht wordt aangeduid met de term soft fascination (zachte aandacht). Dit is een mentale toestand waarin men op een ontspannen wijze de aandacht kan richten op wat er nu gebeurt en waar er ruimte ontstaat voor reflectie. Een natuurlijke omgeving vraagt over het algemeen om zachte aandacht, wat de stressherstellende werking van de natuur kan verklaren. Dit in tegenstelling tot stedelijke omgevingen die harde fascinatie op roepen, waarbij de omgeving zoveel aandacht opeist dat er geen ruimte is voor reflectie.
Behalve door zachte fascinatie zijn er nog drie manieren van natuur ervaren die bijdragen aan de rustgevende effecten van de natuur.
- De mate waarin een omgeving gevoelens oproept van ‘er even uit te zijn’ (being away),
- de mate waarin een omgeving een gevoel van verbondenheid oproept met een groter geheel (extent)
- in hoeverre de omgeving afgestemd is op de behoefte van de persoon (compatibility).
Tezamenzorgen deze kenmerken volgens Kaplan & Kaplan voor een complete herstellende ervaring.
Aan dit lijstje wordt tegenwoordig ook ontzag of in het Engels ‘awe’ toegevoegd. Ook ontzag zorgt voor herstel van aandacht.