Darwin en de biobak
De Joodse feestdag Toe Biesjwat, de nieuwjaarsdag van de bomen is duizenden jaren oud. De betekenis van de viering is niet statisch. Hij markeerde ooit het begin van een nieuw belastingjaar, was dan eeuwen lang een mystieke kabbalistische feestdag en wordt nu als natuur en milieudag gevierd. Bomen beïnvloeden ons denken en doen sinds het begin van de mensheid.
Op 5 februari vierden we de nieuwjaarsdag van de bomen met een bosbad. We zaten onder de moederboom in het Pinetum van Trompenburg. Ik vertelde over de communicerende bomen en dat dit meer voor de mensenwereld betekent dan je op het eerste gezicht misschien denkt.
Shinto meets science
De knoestige oude bomen in Japan staan aan het begin van de wereldwijde forest bathing beweging. In de jaren 80 werd de boomvererende shinto religie verbonden aan actuele uitdagingen in de gezondheidszorg. Ook de grote religies in Europa zijn in hun wezen ‘boomiger’ dan je denkt. Niet voor niets is de kleur van de Islam groen. Ik herinner me levendig aan een De Stad Uitje waar we met kinderen van de Mariaschool gingen schepnetten in de Mathenessersingel. Een meisje met glanzend krulhaar kneep lief in mijn hand en fluisterde dat ze in de moskee leerde dat de natuur onze zorg verdient en hoe fijn deze natuurervaring voor haar was. Denk ook aan Bijbelse bomen: de appelboom uit het paradijs, de olijfboom op Golgatha of ook aan de splinter in het oog van je buurman en de balk in het jouwe.
In Nederland heeft men het nog maar weinig meer over de bijbel, maar het verhaal van de mens (de man) als hoogtepunt van de schepping blijkt hardnekkig. We zien en horen elke dag hoe mis het gaat door de doctrine. De verhalen van gruwelijke exploitatie zijn overal, in de bio-industrie en in de regenwouden. In de Waddenzee en in de goudmijnen, nergens wordt in evenwicht, herstellend, niet invasief en rovend opgetreden.
Dezelfde morele waarden die nu ongehoorde uitbuiting van grondstoffen, ontbossing en een geknechte natuurlijke wereld veroorzaken hebben de slavernij mogelijk maakte en genocides, vrouwenonderdrukking en kolonialisatie. Deze mentaliteit is net zo alive en kicking als 300 jaar geleden. Daar heb je de dominee helemaal niet voor nodig, de koopman voldoet. Wie het beste zijn zakken weet te vullen ten koste van een ander mens, de natuur, de grondstoffen etc, is de winnaar. Survival of the fittest. Daar is Darwin het beste om bekend. De biologie legitimeert de begeerte van de man naar meer, meer, meer. Dat is alleen goed en natuurlijk, beweren kooplui in de geest van Darwin. Dat is natuurlijke selectie. Darwinsten in hart en nieren kunnen niet geloven dat ze met elke stap bijdragen aan de ondergang van ons soort. Zij zijn immers de hoogste in rang op deze aardkloot. Daarom: mag Darwin’s survival of the fittest nu eindelijk in de biobak?
In de biobak ermee
We weten dat er miljoenen verbanden zijn. Dat het een zonder het ander niet kan bestaan. Bomen voeden soms wel eeuwenlang hun nakomelingen. Ze delen voeding en water en waarschuwen elkaar voor gevaar. Survival of the fittest is een projectie van machtige witte mannen. Van de aarde die onderdaan is aan de sterkste. Bomen zijn bezit in deze mindset gereduceerd tot te oogsten stammen. Het bos weinig meer dan een plantenpot. Het blad en de takken biomassa. Forest bathing laat je met je hart, je mind en al je zintuigen ervaren dat het anders ligt. Dat de natuur zoveel meer is dan de coulisse van je wandeling of het museum van soorten met moeilijk te onthouden namen.
‘Een bos is zoveel meer dan wat je ziet’, zegt ook ecoloog Suzanne Simard. Haar 30 jaar onderzoek in de Canadese bossen heeft geleid tot de verbazingwekkende ontdekking van het Wood Wide Web en het bestaan van moederbomen. Als je nu denkt ‘avatar’ heb je het bij het goede eind, ze heeft de makers geadviseerd. Bomen communiceren; vaak, veel en over grote afstanden.
Forest bathing geeft je hoop op een toekomst waarin we weer verbonden zijn en gelijkwaardig. Dat maakt dat bosbaden ook #feminisme is en #dekolonisatie. Denk eens aan de tijd waarin je grootmoeder jong was. Ze leefde in een wereld waar ze geen eigen bankrekening mocht bezitten, verkrachting in het huwelijk niet strafbaar was en haar echtgenoot haar baan op mocht zeggen om haar thuis te houden. Aboriginals werden als fauna van Australië gepresenteerd en iedereen geloofde dat er rassen bestonden en donkere mensen minder waard waren. Babies werden zonder narcose geopereerd omdat ze nog geen pijn zouden voelen en dieren die gekweld werden leden niet maar vertoonden mechanische reacties. Deze wereld ligt nog maar net achter ons. Je hebt de hand van de laatste die deze toestanden mee heeft gemaakt nog vastgehouden. Dat last zien dat, hoe hardnekkig de doctrine van de blanke man als kroon van de schepping ook lijkt, hij zwakker wordt. We leren luisteren naar stemmen die andere verhalen vertellen. Naar naar indiginous people, naar voorlopers bij Black Lives Matter en ook naar de natuur. Het zijn niet religies die het gevaar vormen. Het is de darwinistische man voor wie niets goed en waardig is behalve zijn ongetemde begeerte. Al eeuwen aan de macht, door een ieder verinnerlijkt.
Ons kleine groepje vierde de nieuwjaarsdag van de bomen met een droom van een betere wereld.
In deze video met Suzanne Simard ontdek je meer over het harmonieuze, maar ingewikkelde sociale leven van bomen.